- Πληροφοριακά Στοιχεία
«Τι είναι ψυχανάλυση; Μιά αρρώστια που έχει την απαίτηση να θεραπεύσει τους ανθρώπους»
Κάρλ Κράους – βιεννέζος πολίτης
Είναι η εξουσία ό,τι και η ψυχανάλυση; Δηλαδή αρρώστια; Παράνοια; Αφελώς, πολύς κόσμος πιστεύει πως ο Φρόϋντ ήταν ο μεγάλος ψυχαναλυτής του κόσμου, ενώ αντίθετα -οι μαθητές του κυρίως- πίστευαν γι’ αυτόν αυτό που οι Έλληνες το είπαν με μεγαλύτερη σαφήνεια όταν ήθελαν να δείξουν την γύμνια κάποιου υπερτιμημένου ανθρώπου: «τενεκές ξεγάνωτος». Αθάνατη ελληνική γλώσσα, τι μαγικές λέξεις έχεις μέσα σου και δείχνεις με σαφήνεια το απόλυτο τίποτα; Όλα όσα είπε ο Φρόϋντ τα δανείστηκε από τους Έλληνες και τον Νίτσε, αλλά έγινε «μεγάλος» διότι τον «έσπρωξε» μπροστά η μεγαλοαστική τάξη της εποχής του. Πως; Με τι τρόπο; Μα με τις γυναίκες φυσικά. Έβαλε στο ψυχαναλυτικό ανάκλιντρο όλες τις κυρίες των τιμών της εποχής, και αυτές -αγάμητες ούσες- έβγαζαν τον πόνο τους, τον συνέλεγε αυτός, μάθαινε τους φόβους τους κι έβγαζε φράγκα. Την εργατική τάξη δεν την καταδέχτηκε ο Φρόϋντ μα και η εργατική τάξη δεν είχε ανάγκη την ψυχανάλυση, γαμούσε χωρίς αυτήν, τα ζευγάρια συνευρίσκονταν ερωτικά, δεν υπήρχαν κυρίες επί των τιμών να τις κερατώνουν οι μεγαλοαστοί σύζυγοι τους.
Πέρα από τους Έλληνες και τον Νίτσε, ο μεγάλος Γκαίτε, ο Σοπενάουερ, ο Λεοπάρντι, ο μέγιστος Ντοστογιέφκυ, μα και άλλοι, είχαν ασχοληθεί με το ασυνείδητο, αλλά δεν «εμβάθυναν» στο κέρατο των κυριών επί της τιμής και στις λιβιδινικές απόψεις του «θεού» Φρόϋντ. Η φράση: «η εξουσία έχει πάντοτε καύλες» πολύ πιθανό να βγήκε από τις διδαχές του Φρόϋντ, άρεσε στους πάσης φύσεως εξουσιαστές του κόσμου, διότι μόνο έτσι μάλλον μπορούν και γαμούν, με την φροϋδική εννοείται αντίληψη.
Έρχεται σήμερα ένας ωραίος τύπος, ο Rutger Bregman και επεκτείνει το νήμα γράφοντας για την εξουσία:
«Αποδεικνύεται ότι οι άνθρωποι με εξουσία ενεργούν κυριολεκτικά σαν να διακατέχονται από μιά εγκεφαλική βλάβη στην οποία δίνεται από την ψυχιατρική ο όρος ε π ί κ τ η τ η κ ο ι ν ω ν ι κ ο π ά θ ε ι α. Η πάθηση αυτή αποτελεί μια κληρονομική κοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας η οποία διαγνώστηκε για πρώτη φορά από τους ψυχολόγους του 19ου αιώνα και προκύπτει ύστερα από χτύπημα στο κεφάλι, που πλήττει καίριες περιοχές του εγκεφάλου μετατρέποντας τους καλλίτερους ανθρώπους σε αισχρούς Μακιαβελιστές. Αποδεικνύεται ότι οι άνθρωποι εξουσίας παρουσιάζουν τις ίδιες τάσεις. Όχι μόνο είναι πιο παρορμητικοί, εγωιστικοί, απερίσκεπτοι, αλαζόνες και αγενείς από ό,τι ο μέσος όρος των άλλων ανθρώπων, αλλά σχεδόν δεν τους ενδιαφέρει η «σκοπιά» από την οποία αντιλαμβάνονται τα γεγονότα οι συμπολίτες τους. Επίσης είναι πιο αναίσχυντοι, αδυνατώντας συχνά να εκδηλώσουν στο πρόσωπο τους την αντίδραση της ντροπής, δηλαδή το να κοκκινίζουν.
Η εξουσία μοιάζει να δρα σαν αναισθητικό που σε κάνει αναίσθητο απέναντι στους άλλους. Είναι σαν να μην νιώθουν πλέον συνδεδεμένοι με τους άλλους συνανθρώπους τους. Σαν να έχουν αποσυνδεθεί. Αν είσαι ισχυρός, είναι πιθανόν να θεωρείς τους περισσότερους ανθρώπους, τεμπέληδες και αναξιόπιστους. Ότι χρειάζονται επίβλεψη και παρακολούθηση, να τους κουμαντάρουν και να τους ελέγχουν, να τους λογοκρίνουν και να τους λένε τι να κάνουν. Και επειδή η εξουσία σε κάνει να νιώθεις ανώτερος από τους άλλους, θα θεωρήσεις ότι όλο αυτόν τον έλεγχο πρέπει να τον εμπιστευτούν σε εσένα.
Με το που φτάνεις στην κορυφή, ο,τιδήποτε βρίσκεις παράλογο η ενοχλητικό μπορείς απλώς να το αγνοήσεις, να του επιβάλεις κυρώσεις, να τον κλείσεις μέσα. Οι ισχυροί άνθρωποι δεν χρειάζεται να δικαιολογούν τις ενέργειές τους και επομένους έχουν τη δυνατότητα να μπορούν να φοράνε παρωπίδες.
Το τραγικό όμως είναι πώς το να μην διαθέτεις εξουσία έχει το αντίθετο ακριβώς αποτέλεσμα. Η ψυχολογική έρευνα δείχνει οι άνθρωποι που αισθάνονται ανίσχυροι νιώθουν λιγότερο σίγουροι για τον εαυτό τους. Διστάζουν να εκφράσουν άποψη. Όταν βρεθούν σε ομάδα, υποβιβάζουν από μόνοι τους τον εαυτό τους και υποτιμούν την ίδια τους την ευφυΐα. Ατυχώς, πάντα βρίσκονται άνθρωποι ανίκανοι να νιώθουν ντροπή, είτε επειδή είναι εθισμένοι στο ναρκωτικό της εξουσίας, είτε ανήκουν σε μια μικρή μερίδα που γεννιέται με κοινωνικοπαθολογικά χαρακτηριστικά. Στη σύγχρονη Δημοκρατία μας, η αναισχυντία μπορεί να είναι επωφελής για κάποιους. Οι πολιτικοί που δεν τους εμποδίζει η ντροπή είναι ελεύθεροι να κάνουν πράγματα που άλλοι δεν θα τολμούσαν. Το θράσος όμως του αναίσχυντου ανταμείβεται από τις σύγχρονες “μετριοκρατίες” επειδή οι “ειδήσεις” προβάλλουν τη διαστροφή και το παράλογο. Σε αυτού του είδους τον κόσμο, στην κορυφή δεν φτάνουν οι πιο φιλικοί και ενσυναίσθητοι ηγέτες, αλλά το αντίθετο. Σε αυτόν τον κόσμο, επιβιώνουν οι αναίσχυντοι».
Όλα τα παραπάνω του Rutger Bregman, είναι πολύ εύκολα παρατηρήσιμα, δίχως καν την ψυχαναλυτική έρευνα. Εύκολα και απλά, μπορεί ο καθένας μας να διαπιστώσει την αλλαγή συμπεριφοράς του γείτονά μας, του φίλου μας, του συγγενή μας, του ομοϊδεάτη μας, του συνδικαλιστή (ναι, υπάρχει ακόμα έν ζωή κι αυτό το φρούτο της δημόσιας ζωής), του κομματόφρονα - πόσο θεαματικά αλλάζει σαν αναλάβει ένα πόστο εξουσίας. Και δεν χρειάζεται αυτό το πόστο να είναι αρχηγού κράτους, ένας απλός δημοτικός σύμβουλος, ένας πρόεδρος ενός χωριού, ένας εκδότης τοπικού φυλλαδίου, ο ιερέας εννοείται της γειτονιάς, ο χωροφύλακας (ο πάλαι ποτέ), ο παραμικρός μικρό-εξουσιαστής, θα μας νουθετήσει, θα μας μαλώσει, θα μας επιπλήξει, εμάς όλους τους απροσάρμοστους, εμάς, που δεν καταλαβαίνουμε, που δεν ακούμε, που δεν συμμεριζόμαστε, εμάς που δεν γνωρίζουμε ενώ αυτός ξέρει τα πάντα.
Έτσι κάπως κινείται ο κόσμος, οι μετριότητες βρίσκονται στην εξουσία και φυσικά έχουν θεοποιήσει τον Φρόϋντ. Μπορεί να μην υποστηρίξει η μία μετριότητα την άλλη;
Ας φύγουμε όμως από την ψυχανάλυση και ας πάμε στην πραγματικότητα, ακούγοντας έναν μεγάλο επιστήμονα, που ούτε αυτός γνωρίζει, το ψάχνει όμως!
"ΠΕΖΟΠΟΡΟΣ"
- Πληροφοριακά Στοιχεία
Βρίσκομαι στο μέσον μιας λίμνης. Κοιτώντας τα ήρεμα νερά της παρατηρώ χιονισμένες βουνοκορφές, πράσινες πλαγιές, σύννεφα να ταξιδεύουν και ψάρια να κολυμπούν στο γαλάζιο του νερού. Κοιτώντας πιο προσεκτικά στα ακύματα νερά, παρατηρώ και τον εαυτό μου. Η αντανάκλαση της εικόνας μου είναι μαγευτική και μου απορροφά όλη την προσοχή. Σε απροσδιόριστη ώρα μια αναταραχή δημιουργείται, το νερό ταράσσεται και οι εικόνες χάνονται. Τα είδωλα διαλύονται, σταματούν να υπάρχουν. Ή υπάρχουν;
Παρατηρώντας μέσα μου αντιλαμβάνομαι ότι τα είδωλα εξακολουθούν να υπάρχουν. Σηκώνοντας το βλέμμα μου παρατηρώ το χώρο έξω από τη λίμνη. Παρατηρώ τα βουνά, τα σύννεφα, και το γαλάζιο ουρανό. Τα ψάρια που είναι; Και εγώ που είμαι; Κατάλαβα ότι προσδιορίζομαι μέσω των ειδώλων και αν εξαφανιστούν τα είδωλα ποιος είμαι; Ποιο είναι το ψεύτικο και ποιο το αληθινό;
Τι είναι είδωλο; Είδωλο είναι η εικόνα που σχηματίζει ο εγκέφαλός δια μέσου των ματιών όταν φωτεινές ακτίνες πέσουν πάνω τους
Τα είδωλα τα διακρίνω σε τρία είδη:
- α) Πραγματικά είδωλα: είναι αυτά που δημιουργούνται την παρούσα στιγμή στον εγκέφαλο
- β) Είδωλα μνήμης. Είναι τα είδωλα που δημιουργήθηκαν στο παρελθόν, διατηρούνται στη μνήμη και ανασύρονται από αυτήν ανάλογα με την επιθυμία της συγκεκριμένης στιγμής. Έχουν τόση δύναμη ανάλογα με την εντύπωση και τη γοητεία που μου δημιούργησαν κατά τον χρόνο της καταγραφής τους. Όταν η προσοχή μου είναι στο παρόν τα είδωλα μνήμης απουσιάζουν. Όταν το παρόν δεν έχει κανένα ενδιαφέρον το συμπληρώνω με τα είδωλα που ανασύρω από το παρελθόν και συνήθως τα προβάλω και στο μέλλον. Και επειδή το μέλλον σαν άγνωστο δεν μου παρέχει καμιά πληροφορία μάλλον τα προβάλω στο παρελθόν κάπως τροποποιημένα.
- γ) Είδωλα που σχηματίζει ο εγκέφαλος ακούγοντάς περιγραφές από τρίτους. Τα ίδια είδωλα σχηματίζονται και όταν διαβάζω ένα βιβλίο που περιγράφει ένα τοπίο, την ψυχή ή τον Θεό. Υπάρχουν και τα θρησκευτικά είδωλα που σχηματίζει η σκέψη, η οποία, επειδή δεν μπορεί να κατανοήσει αυτές τις έννοιες τις υποβαθμίζει στο δικό της πεδίο φτιάχνοντας ναούς, τζαμιά και παγόδες, που τις στολίζει με αγάλματα και εικόνες, πιστεύοντας ότι όσο πιο μεγαλοπρεπή είναι όλα αυτά τόσο περισσότερο ευχαριστιέται ο Θεός και τους δίνει την εύνοια του. Και έτσι η σκέψη προσπαθώντας να γνωρίσει το Θεό τον υποβαθμίζει στο δικό της πεδίο σαν είδωλο και τον χρησιμοποιεί κατά το προσωπικό της συμφέρον αναπτύσσοντας εμπορικές σχέσεις με αυτόν (π.χ. εγώ θα είμαι συνεπής πιστός αλλά εσύ θα μου εξασφαλίσεις το αιώνιο μέλλον).
Πως τώρα θα επικοινωνήσει η σκέψη (χρονικός παράγοντας) με το Θεό (άχρονος παράγοντας); Μήπως χτίζοντας μεγαλοπρεπείς ναούς περιτριγυρισμένους από πεινασμένους στους οποίους δεν δίνει κανένας σημασία εκτός από την περίπτωση συναλλαγής με το θεό; Μήπως τάχα δημιουργώντας ομάδες, που η κάθε μία ερμηνεύει με τα δικά της συμφέροντα αυτό που δεν γνωρίζει;
Η καθημερινότητα είναι γεμάτη από είδωλα για τον άνθρωπο. Στον ναό βρίσκονται οι εικόνες. Τις βλέπει ο θρησκευόμενος και συγκινείται, τις φιλά, στέκεται μπροστά τους με φόβο ακίνητος. Στον δρόμο βρίσκονται οι αφίσες. Κοιτάζει την επίπλαστη ομορφιά ο περαστικός, βλέπει μια ωραία γυναίκα ή έναν ωραίο άνδρα (φτιαγμένους στα εργαστήρια), και θαυμάζει κάτι που δεν υπάρχει. Στην τηλεόραση θαυμάζει τον ηγέτη, εκείνον τον κενό πλην όμως χαρισματικό στον λόγο πολιτικό, που του βιάζει το μυαλό με μαεστρία. Τον ακολουθεί. Στον αθλητισμό, διαλέγει τον δικό του ήρωα (είδωλο), τον παρακολουθεί συνεχώς, συγκινείται με την χαρά του, πέφτει σε θλίψη με την αποτυχία του.
Ανάλογα με τη γοητεία που μου δημιουργούν τα είδωλα, προσπαθώ να τα διατηρήσω περισσότερο ή λιγότερο. Αν μου ασκούν πολύ μεγάλη γοητεία για μεγάλο χρονικό διάστημα καταλαμβάνομαι από έμμονες ιδέες. Έτσι ο εγκέφαλος είναι γεμάτος με είδωλα τα οποία με κατευθύνουν. Και εγώ επενδύω σε αυτά.
Όλα τα είδη των ειδώλων προβάλλονται στο ίδιο κέντρο του εγκεφάλου και έτσι μου διεγείρουν τα ίδια συναισθήματα άσχετα από το αν ένα γεγονός έχει συμβεί ή έχω φανταστεί ότι συνέβη.
Όταν είμαι σε καλή διάθεση προβάλω θετικά είδωλα ενώ όταν είμαι σε κακή προβάλω αρνητικά τα οποία προσπαθώ να αποφύγω και να μην τα σκέφτομαι. Άλλες φορές γίνομαι ειδωλολάτρης και άλλες ειδωλομάχος που είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Όλα τα είδωλα μάχονται μέσα μου διεγείροντας παράλληλα και το αντίστοιχο συναίσθημα, με σκοπό να μου αποσπάσουν την προσοχή και έτσι να αποκτήσει κάποιο από αυτά κυριαρχία. Κάθε φορά με καλούν να πάρω θέση. Έτσι σε όποιο είδωλο δίνω την προσοχή μου (άρα και την ενέργεια μου) αυτό επικρατεί για όσο χρονικό διάστημα το σκέφτομαι. Όταν αποσύρω την προσοχή μου από αυτό τότε το είδωλο διαλύεται δίνοντας τη θέση του στο επόμενο.
Η σκέψη λειτουργεί μέσω των ειδώλων και της γοητείας που της ασκούν αυτά. Έτσι επενδύω στα είδωλα παρατηρώντας παράλληλα ότι η μάχη μεταξύ τους είναι αέναη. Και ποιος παράγοντας μπορεί να σταματήσει αυτή τη μάχη; Μήπως ένα ισχυρότερο (άρα και ιδανικό) είδωλο κατασκευασμένο από τη σκέψη; Επομένως η μόνη δυνατότητα της σκέψης είναι να δημιουργεί είδωλα, άρα και ο σκεπτόμενος άνθρωπος, σαν μέρος της σκέψης είναι και αυτός εξ ολοκλήρου είδωλο.
Αν παρατηρήσει κανείς την κεντρική πολιτική σκηνή ή έστω την περιφερειακή (Δήμοι κτλ.), τι άτομα αποτελούν το πολιτικό γίγνεσθαι; Άτομα που ταυτίζονται με εμένα, αδιάφορο αν αυτά λέγονται Μητσοτάκης, Τσίπρας, Κουτσούμπας, Παπανδρέου, Καραμανλής, Καρατζαφέρης, ή κλώνοι αυτών, όπως Άδωνης Γεωργιάδης, Πολάκης, Λοβέρδος, Παφίλης, Πλεύρης, Κασιδιάρης κτλ. Αν πάω στον δικό μου Δήμο Γαλατσίου (για παράδειγμα), συμβαίνει ακριβώς το ίδιο πράγμα. Ταυτίζομαι με αυτούς που ψήφισα και επειδή είμαι ελλειμματικός, ανεπαρκής, μέτριος, τι κάνω; Εκλέγω τα είδωλά μου, εκ των πραγμάτων δηλαδή εκλέγω μετριότητες. Οι μέτριοι εκλέγουν μέτριους, έτσι βαδίζει η κοινωνία μας, στα άκρα μιάς και είναι συγκρουσιακή, διχαστική.
Αν πετάξουμε από πάνω μας όλα αυτά τα είδωλα, εικόνες ναών ή πρόσωπα πολιτικών, αν αφαιρέσουμε από την ζωή μας την σύγκρουση, αν δηλαδή δεν ακολουθούμε τα κόμματα (ψευδο-ιδεολογίες), τι αλήθεια μας μένει; Ε μ ε ί ς.
ΠΕΖΟΠΟΡΟΣ
- Πληροφοριακά Στοιχεία
Περπατώντας από το κέντρο της πόλης προς το Άλσος του Βέϊκου, ο πρωινός ήλιος, ο χειμωνιάτικος, σπάει την παγωνιά και την διαλύει, σιωπηλός και λαμπρός καθώς είναι από τη φύση του, επιβάλλεται στον χώρο, αλλά σαν λυτρωτής και όχι σαν δυνάστης. Εντός του, η πάλη της δημιουργίας βρυχάται, οι πύρινες λάβες του πολεμούν για την Ζωή, αυτή που εμείς, οι αποδέκτες της καλοσύνης του την έχουμε σακατέψει. Εμείς, καταστροφείς και λειψοί καθώς είμαστε μπροστά στο μεγαλείο που ονομάζουμε Ζωή, το θρυμματίζουμε κάθε στιγμή και ώρα με χιλιάδες τρόπους που εφευρίσκουμε μιάς και η σκέψη μας παράγει μόνο συγκρούσεις.
Για ν’ αντιληφθούμε το μέγεθος της πλάνης μέσα στην οποία πορευόμαστε καθημερινά, δεν έχουμε παρά να παρατηρήσουμε την πολιτική ή την θρησκεία και όπως αυτές εκδηλώνονται προτάσσοντας εμάς, την δική μας δηλαδή ευημερία εδώ ή κάπου αλλού μετά τα φυσικά. Για ν’ αντιληφθούμε την πλάνη ας παρατηρήσουμε τις ειδήσεις από την προπαγάνδα. Ίδιες ειδήσεις, ίδια προπαγάνδα, που συντηρούνται μάλιστα και από ίδιες μορφές. Είναι αυτές οι μορφές που βάζουμε (βάζετε) μέσω των Μέσων ενημέρωσης -το καθ’ όλα όργανο της πολιτικής και θρησκευτικής εκτροπής-, στην ζωή μας.
Παρατηρώντας ό,τι συμβαίνει γύρω μας, διακρίνουμε την ταύτιση με ένα κόμμα, μία θρησκευτική αίρεση, ταύτιση με τις ιδεολογίες και τα δόγματα. Όλα αυτά είναι καθαρή δουλεία που γεννάται από τις στρεβλώσεις των δυνάμεων της προπαγάνδας. Έχουν μήπως σχέση οι Ιδέες με τις ιδεολογίες; Όχι ασφαλώς, οι Ιδέες δεν ερμηνεύονται, η ανθρώπινη λειψή σκέψη τις ερμηνεύει και τις αναλύει ανάλογα με πόσα και τι περιττώματα έχει μέσα της.
Παραχωρήσαμε τον δικό μας νου στην προπαγάνδα μιάς και βρισκόμαστε σε μεγάλη ύπνωση και υιοθετήσαμε τον νού της προπαγάνδας. Ό,τι λοιπόν σκεφτόμαστε ή πράττουμε, δεν είναι δικά μας αλλά των άλλων, αυτών που ορίσαμε ώς διαχειριστές της ζωής μας. Και τι αλήθεια κάνουν οι διαχειριστές μας; Συντηρούν μέσω του Φόβου την δική τους ύπαρξη στον κόσμο και θεωρητικά καλοπερνούν. Θεωρητικά, διότι επί της ουσίας, θύματα είναι κι αυτοί της γοητείας με την οποία είναι ντυμένοι. Αυτοί, οι ξεχωριστοί, οι νάρκισσοι και οι πλανεμένοι πως τάχα μου κάτι σπουδαίο κάνουν. Αυτοί κι αν είναι σε έναν τεράστιο κουβά με περιττώματα μη μπορώντας να πορευθούν στην ζωή τους έξω από πολιτικές και θρησκευτικές ομάδες. Αν αφαιρεθεί από την αγέλη όλη αυτή η πλαστότητα με την οποία ζει, τότε, τι απομένει;
Όλη αυτή η ανθρώπινη αδυναμία συναναστρέφεται, συναλλάσσεται, επαινεί αλλήλους, μοιράζει «μπράβο» απλόχερα, αναζητά διαρκώς ήρωες. Η γέννηση των ηρώων είναι απαραίτητη προϋπόθεση στις ελλειμματικές κοινωνίες, είναι το ναρκωτικό, η πλαστή χημεία, φανερώνει μειονεξία.
Φτάνοντας στο Άλσος του Βέϊκου, διακρίνω μία αγνότητα να αιωρείται. Παραβλέπω τα σαθρά κατασκευάσματα που τα έστησε σε μιά νύχτα η υποκρισία, παρατηρώ την αρμονία του χώρου όπως τον λούζει ο ήλιος και κάθομαι ν’ απολαύσω το παρόν. Μονάχα αυτό έν τέλει δεν περιέχει συγκρούσεις και ιδιοτέλεια.
ΠΕΖΟΠΟΡΟΣ
